ADLİ PARA CEZASI

1-ADLİ PARA CEZASI NEDİR?
TCK’ya (Türk Ceza Kanunu) göre suç karşılığında hapis ve adli para cezası olmak üzere iki
tür ceza yaptırımı uygulanabilir. Adli para cezasına bir suçun cezası olarak yalnızca
mahkemeler tarafından hükmedilebilir. Diğer tüm devlet kurumlarının verdiği para cezaları
idari para cezasıdır. Adli para cezası, idari para cezasından farklı olarak ödenmediğinde hapis
cezası ile sonuçlanabilecek bir yaptırım türüdür.
2-KAÇ ÇEŞİT ADLİ PARA CEZASI VARDIR?
Sanık hakkında 4 farklı yöntemle adli para cezası verilebilir. Bunlar;
•Doğrudan Hükmedilen: Türk Ceza Yasasında herhangi bir suçun karşılığı doğrudan adli
para cezası olarak düzenlenmiş ise hakim hapis cezası değil, doğrudan adli para cezası
vermek zorundadır. Örneğin, TCK 288/1 maddesi gereği “Adil yargılamayı etkilemeye
teşebbüs” doğrudan adli para cezasını gerektirmektedir. Bu madde kapsamında “Görülmekte
olan bir davada veya yapılmakta olan bir soruşturmada, hukuka aykırı bir karar vermesi veya
bir işlem tesis etmesi ya da gerçeğe aykırı beyanda bulunması için, yargı görevi yapanı,
bilirkişiyi veya tanığı hukuka aykırı olarak etkilemek amacıyla alenen sözlü veya yazılı
beyanda bulunan kişi, elli günden az olmamak üzere adli para cezası ile cezalandırılır.”
•Seçenek Yaptırım Olan: TCK’da herhangi bir suçun karşılığı olarak hapis cezası veya adli
para cezası yaptırımlarından sadece birinin uygulanması seçenek olarak öngörüldüğünde
hükmedilen adli para cezası, seçenek yaptırım olan para cezasıdır. Yani ceza hakimi ister
hapis cezası verir isterse adli para cezası verir. Örneğin, TCK 89/1 maddesi gereği “Taksirle
yaralama” hapis cezası veya adli para cezasını gerektirmektedir. Bu madde kapsamında
“Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin
bozulmasına neden olan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adli para cezası ile
cezalandırılır.”
•Hapis Cezası ile Birlikte Hükmedilen: Türk Ceza Yasasında bazı suçlar bakımından hem
hapis hem de adli para cezasının birlikte uygulanması öngörülmüştür. Burada kişinin
ekonomik kazanç elde etme amacının güdüldüğü düşünüldüğü için hem hapis cezası hem adli
para cezası birlikte hükmedilir. Örneğin, TCK 188/1 maddesi gereği “Uyuşturucu veya
uyarıcı madde imal ve ticareti” hapis cezası ve adli para cezasını birlikte gerektirmektedir. Bu
madde kapsamında “Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak
imal, ithal veya ihraç eden kişi, yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis ve ikibin günden yirmibin
güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.”
•Hapis Cezasından Çevrilen: Kasten işlenen suçlarda bir yıl ve altındaki hapis cezaları, adli
para cezasına çevrilebilir. Taksirle işlenen suçlarda ise ceza miktarına bakılmaksızın tüm
cezalar adli para cezasına çevrilebilir. Örneğin; kasten işlenen yaralama suçundan 1 yıl altı
ceza verilirse adli para cezasına çevrilir. Ya da taksirle işlenen yaralama suçunda 2 yıl 9 ay
hapis cezası verilirse adli para cezasına çevrilebilir.
3- ADLİ PARA CEZASININ MİKTARI
Adli para cezasının, kanunda alt ve/veya üst sınırının gösterilmediği hallerde;
Yalnız adli para cezası öngörülmüş ise alt sınır 5 gün, üst sınır 730 gün,
Hapis ile birlikte adli para cezası da öngörülmüş ise alt sınır 5 gün, üst sınır 730 gün,
Hapis ile seçimlik adli para cezası öngörülmüş ise, adli para cezasının alt sınırı hapis
cezasının alt sınırı, adli para cezasının üst sınırı ise hapis cezasının üst sınırı
kadardır.(19.12.2006 tarihinden önce işlenen suçlarda, bu durumda da alt sınır 5 gün, üst
sınır 730 gündür.)
Hapis ile adli para cezasının birlikte öngörüldüğü suçlarda, hapis cezası alt sınırdan
belirlenmişse, adli para cezası gerekçe göstermeden alt sınırdan ayrılarak belirlenemez.
Miktarını ceza hakimi takdir eder. Kanun miktarlar için alt ve üst limitler getirmiştir.
Kanun alt ve üst sınır limiti getirmemiş ise en az 5 gün en çok 730 gün olarak kabul
edilmektedir. Günlüğü ise 20 liradan 100 liraya kadar belirlenebilmektedir. Hâkim bu
alt ve üst limit içerisinde bir miktarı, kişinin sosyal ve ekonomik durumunu göz önünde
bulundurarak hakkaniyete uygun bir şekilde tayin edecektir. Miktarın hesaplanması için
çeşitli yöntemler vardır. TCK’daki sistem ise ‘gün para cezası’ yöntemidir.
Bahsettiğimiz yöntemde cezanın miktarı “(belirlenen gün sayısı) çarpı (takdir edilen
miktar)” şeklinde hesaplanır.
TCK 52/1 de bize bu açıklanmıştır:“Adlî para cezası, beş günden az ve kanunda aksine
hüküm bulunmayan hâllerde yediyüzotuz günden fazla olmamak üzere belirlenen tam gün
sayısının, bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ile çarpılması suretiyle hesaplanan
meblağın hükümlü tarafından Devlet Hazinesine ödenmesinden ibarettir.”
4-HANGİ CEZALAR PARAYA ÇEVRİLİR?
Her hapis cezası dönüştürülmemektedir. Hapis cezalarının dönüştürülebilmesi için belli başlı
şartlar bulunmaktadır. Bunlar:
Suçun cezasının bir yıldan az olan hapis cezaları çevrilebilmektedir.
Kasıtlı olarak işlenmemiş ve taksirle işlenmiş olan suçlar adına hükmedilen hapis
cezasının adli para cezasına çevrilmesi adına herhangi bir süre sınırı tanınmamıştır.
Ancak bilinçli taksirle işlenen suçlarda süre sınırı bulunmaktadır. Bilinçli taksirle
işlenen suçlarda, hapis cezasının çevrilebilmesi için bir yıldan daha az süre ile hapis
cezasına hükmedilmelidir. Bilinçli taksir olarak nitelendirilen suç sonucunun
öngörülmesine rağmen istenilmeyen suçlar için geçerlidir.
5-SİCİLDE GÖRÜNÜR MÜ?
Adli sicil kaydına işlenmektedir. Taksitler halinde ödeniyorsa son taksitin ödendiği gün,
tamamı peşin olarak ödeniyorsa paranın yatırıldığı gün, ‘Adli Sicil ve İstatistik Genel
Müdürlüğü’ tarafından kendiliğinden silinir. İnfaz edilmesi ile sabıka kaydından silinecektir.
Silinen ceza arşiv kaydına alınacaktır. Eğer silinmemesi gibi bir durum söz konusu olursa
yine aynı kuruma dilekçeyle başvurarak silinmesi talep edilmelidir.
6- ERTELEME
Kanun koyucu yalnızca hapis cezasının ertelenebileceğini uygun görmüştür. Dolayısıyla
ertelenmesi söz konusu değildir. Ayrıca hapis cezasından dönüştürülen adli para cezalarının
da ertelenmesi mümkün değildir. Ancak hâkim; ödenmesi için ileri bir tarih belirleyebilir,
ileri tarih belirlenmesi erteleme durumu değildir.
Ancak özel ya da genel af dahilinde ödenen adli para cezasının iadesi, geri ödenmesisöz
konusu olamayacaktır.
7- ZAMANAŞIMI
Zaman aşımı uygulanmaktadır. Dava zaman aşımı sürelerinin sona ermesi halinde dava
hakkında düşme kararı verilecektir. Dava zaman aşımı sürelerinde, suçun cezası seçimlik
olarak hapis cezası veya adli para cezası olarak verilmişse, zaman aşımı süresi
hesaplamasında, hapis cezasının üst sınırı dikkate alınacaktır. Dava zaman aşım süresi, suçun
işlendiği günden itibaren itibaren başlamaktadır.
Dava zaman aşımı da farklı sürelere tabi olacaktır. 5 yıldan daha kısa süreli olan hapis cezası
veya adli para cezasını gerektiren suçlarda dava zaman aşımı süresi 8 yıldır.
Çocukların (on sekiz yaşın altındakilerin) suç işleyip adli para cezasına hükmedilmesi halinde
de de dava zaman aşım süresi farklılık gösterecektir.
Suçun işlenildiği tarihte 15-18 yaşları arasında olan çocuk 5 yıldan daha kısa süreli
hapis veya adli para cezası gerektiren suçlar da 5 yıl 4 aydır.
Suçun işlenildiği tarihte 12-15 yaşları arasında olan çocuk, 5 yıldan daha kısa süreli
hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda 4 yıldır.
8- ÖDENMESİ
Ödenmesi için öncelikle mahkemenin kararının kesinleşmesi gerekmektedir. Mahkeme
kararının kesinleşmesi demek, tarafların bu karara yasal süre içerisinde itiraz ya da istinaf
yoluna başvurmamış olması ya da başvuru neticesinde mahkeme kararının onanması ile
mümkün olacaktır. Mahkeme tarafından verilen adli para cezası ancak kesinleştiği vakit
hüküm ifade edecektir.
Mahkeme kararının kesinleşmesinin ardından kararı veren mahkeme, aynı adliye içerisindeki
İnfaz Savcılığı’na yazı yazacaktır. İnfaz Savcılığı, mahkemeden gelen karar ve yazıya göre,
hükmedilen kişiye ödeme emri gönderecektir. Bütün bu işlemlerin yapılmasından önce
adliyeye ya da mahkemeye başvurup kişi, ödeme yapamayacaktır. Prosedür gereği, aşama
olarak bu işlemlerin yapılması gerekmektedir.
9- NEREYE VE NASIL ÖDENİR?
Ödeme emrinin hükümlünün eline ulaşması mahkeme kararının kesinleşmesinin itibaren bir
ya da iki ay sürebilmektedir. Hükümlü ödeme emri kendisine tebliğ edildikten sonra 30 gün
içinde Cumhuriyet Savcılığı İnfaz Bürosuna başvurmalıdır. Cumhuriyet Savcılığı İnfaz
Bürosu’ndan vergi dairesine ithafen yazılmış bir yazı alınmalıdır, bu belge ile ödemesi vergi
dairesine yapılabilir.
Hükümlünün vergi dairesinde ödemesi tamamlandıktan sonra, vergi dairesinden ödeme
yaptığına dair bir dekont ile infaz bürosuna teslim etmelidir. Ödenen adli para cezası ile ceza
infaz edilecektir. Adli para cezasının ödenmesine dair aşamalar bu kadar olup başka bir işlem
yapılmasına gerek yoktur.
10-İLGİLİ YARGITAY KARARI
Yargıtay 3.Ceza Dairesi Karar: 2017/6703
28/06/2014 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6545 sayılı Kanun’un
81. maddesi ile 5275 sayılı Kanun’un 106/3. maddesindeki “Hükümlü, tebliğ olunan ödeme
emri üzerine belli süre içinde adli para cezasını ödemezse, Cumhuriyet savcısının kararı ile
ödenmeyen kısma karşılık gelen gün miktarı hapis cezasına çevrilerek, hükümlünün iki saat
çalışması karşılığı bir gün olmak üzere kamuya yararlı bir işte çalıştırılmasına karar verilir.
Günlük çalışma süresi, en az ikisaat ve en fazla sekiz saat olacak şekilde denetimli serbestlik
müdürlüğünce belirlenir. Hükümlünün hakkında hazırlanan programa ve denetimli serbestlik
görevlilerinin bu kapsamdaki uyarı ve önerilerine uymaması hâlinde, çalıştığı günler hapis
cezasından mahsup edilerek kalan kısmın tamamı açık ceza infaz kurumunda yerine getirilir.”
şeklindeki düzenlemeye aykırı olarak, hükümde infaz yetkisini kısıtlayacak şekilde
hükmolunan adli para cezasının ödenmemesi durumunda hapse çevrileceğinin ihtarına karar
verilmesi hukuka aykırıdır.